Zapowiedzi
Ośrodek Edukacyjno-Muzealny „Świętokrzyski Sztetl” w Chmielniku oraz fundatorzy tablicy serdecznie zapraszają 30 października (czwartek) o godz. 10:00 na uroczystość odsłonięcia tablicy pamiątkowej poświęconej Stefanii i Stanisławowi Trojanom – mieszkańcom przysiółka Andrzejówka, którzy podczas II wojny światowej z narażeniem życia nieśli pomoc swoim żydowskim sąsiadom.
Ich postawa, pełna odwagi, człowieczeństwa i poświęcenia, jest świadectwem najwyższych wartości moralnych w czasach, gdy za pomoc Żydom groziła kara śmierci. Stanisław Trojan zapłacił za swoją postawę najwyższą cenę – w marcu 1943 roku został zamęczony w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz.
Niech to spotkanie stanie się wspólnym wyrazem wdzięczności i hołdu dla Stefanii i Stanisława Trojanów – bohaterów, którzy swoim życiem zapisali piękną kartę naszej historii.
Stanisław i Stefania Trojanowie mieszkali w przysiółku Andrzejówka, gdzie prowadzili niewielkie gospodarstwo rolne. Małżeństwo ukrywało na strychu domu dwóch Żydów. Informacje co do ich nazwisk są sprzeczne. Według jednych przekazów Żydzi nazywali się Cael i Belman vel Welman. W innych źródłach jeden z nich nazywał się Bugajski. Z nieznanych bliżej powodów, najprawdopodobniej wskutek donosu, 24 grudnia 1942 r. w godzinach rannych do zabudowań Trojanów przybyli żandarmi z posterunku w Chmielniku: Orłowski oraz Świątek i funkcjonariusz tzw. granatowej policji Witkowski. Dokonali rewizji i odnaleźli ukrywających się. Żydzi zostali na miejscu zastrzeleni przez żandarma Orłowskiego. Stanisław Trojan nie był obecny podczas akcji policji niemieckiej lub też udało mu się wcześniej zbiec. W związku z powyższym Niemcy zabrali ze sobą jego żonę i pojechali z nią do wsi Szyszczyce, gdzie u kuzynów Trojana, także mieli być ukrywani Żydzi. Nikogo jednak tam nie znaleźli. Żona Trojana, Stefania, została zatrzymana w areszcie w Chmielniku i miała tam pozostać do czasu, aż jej mąż się zgłosi do Niemców. Funkcjonariusze policji okradli przy tym gospodarzy z różnej garderoby. Trojan został po kilku dniach ujęty przez żandarmów, a jego żonę po dotkliwym pobiciu zwolniono z aresztu. Stanisław Trojan został wywieziony do KL Auschwitz, gdzie zmarł najprawdopodobniej w marcu 1943 r.
Źródło: Represje za pomoc Żydom na okupowanych ziemiach polskich w czasie II wojny światowej, red. Martyna Grądzka-Rejak, Aleksandra Namysło, tom 1, Warszawa 2019.
